piše: MoonQueen
Ukoliko se ove jeseni i zime nađete u Novom Sadu, naša preporuka je poseta novoj izložbi Galerije Matice srpske koja nosi naziv Uroš Predić. Život posvećen lepoti i umetnosti, kojom Galerija proslavlja jubilej, 175 godina od svog osnivanja, i koja će vas provesti kroz bogatu i raznovrsnu likovnu zaostavštinu ovog znamenitog slikara i intelektualca koji je zadužio srpski narod mnogim dobročinstvima i delima.
Izložba počinje retrospektivom „linije života” Uroša Predića u okviru koje ćete saznati sve važne datume i podatke kako biste mogli da rekonstruišete najvažnije lične i globalne događaje koji su obeležili njegov život i karijeru. Sa tim u vezi treba napomenuti da je za bolje razumevanje njegovog stvaralaštva važno uvek imati na umu da je Predić bio umetnik koji je živeo skoro ceo vek i koji je tokom tog veka, posvećenog lepoti i umetnosti, promenio puno država, vlasti, sistema i režima, ali ne i svoju privrženost slikarstvu, talenat, preciznost i iskrenost izraza. Ono što je mene lično veoma zabavilo već na samom početku izložbe jeste mala zid-galerija na kojoj su izloženi, jedan do drugih, portreti Uroša Predića koje su uradile njegove kolege, a pre svega karikatura koju je oko 1910. načinila Beta Vukanović. Na ovaj način na samom početku izložbe dobijamo uvid kako su Predića videli njegovi savremenici, nakon čega ulazimo u niz prostorija posvećenih onome kako je Predić video svoje savremenike i svet.
Delimično hronološki, izložba počinje njegovim najranijim radovima – onim školskim, koje slede skice i studije nastale tokom godina umetničkog školovanja i prvi portreti koje je kao student uradio. Tu su i dve slike kasnijeg datuma koje prikazuju Predićev rodni Orlovat i banatski mentalitet koji je voleo i iz milošte ponekad kritikovao, dok je drugi segment posvećen Beču kao sredini u kojoj mladi Predić dobija akademske poduke i stasava kao slikar.
Naredni odeljak nosi naziv Beograd i on je za mene lično bio veliko iznenađenje. Pre svega zato što ranije nisam imala prilike da uživo vidim njegove gradske pejzaže, a zatim i zbog minucioznosti i preciznosti dokumentovanja stvarnosti, ovi pogledi na reku koji su se slikaru pružali sa prozora beogradskog ateljea, ostavili su na mene veoma snažan utisak. Verujem da će vas Panorama Beograda iz 1916. godine posebno zaintrigirati da je proučavate temeljno i sporo, s obzirom na to da je u pitanju slika dugačka skoro četiri metra koja u eri pre telefona i njihovih kamera prikazuje, na prilično sličan način, ono što i danas nazivamo panoramom – izdužen prikaz svega što oko hvata u opsegu od oko 180 stepeni ili više, koji se 1916. godine Prediću pružao sa prozora. Uprkos verodostojsnosti kojom umetnik iskreno prikazuje život na tadašnjoj periferiji grada, gde se dimnjaci retkih fabrika smenjuju sa baštama i vrtovima niskih kuća trošnih krovova i okrnjenih prozora, ovi stotinak godna stari pogledi na Karaburmu, pristanište i još uvek pustu levu obalu Dunava nose i svojevrstan šarm i delić nostalgije za izgubljenim vremenom i nekim starim, u našoj mašti lepšim ili samo naivnijim Beogradom kojeg pamtimo kroz romane i slike njegovih tadašnjih stanovnika.
U narednoj prostoriji dočekaće vas dela posvećena Vizuelnim simbolima nacije gde se, za razliku od prethodne sobe, nalaze neke od Predićevih najpoznatijih slika – Kosovka devojka, Vizija u oblacima, Na studencu. Nakon njih sledi niz portreta koji samo iznova potvrđuju koliko je Predić bio vešt umetnik, ali i dobar psiholog. Kao primer ove tvrdnje navešću jedan od najzabavnijih i najšarmantnijih portreta koji sam u poslednje vreme videla – u pitanju je portret glumice Teodore Arsenović, nastao 1917. godine gde se u očima i izrazu lica prikazane dame vidi da je bila „živa vatra”, što Predić kao vrstan portretista nije imao potrebu da ni najmanje primiri ili sakrije.
Predićeve psihološke veštine pomnog posmatrača ljudi, njihovih osobina i emocija dolaze do izražaja i u narednoj prostoriji. Ovde su izložene slike posvećene biblijskim temama čiji su junaci predstavljeni u raskošnim, tematski i koloritno raznovrsnim kostimima, dok su u istim trenucima uhvaćeni u osećanjima patnje, nesigurnosti, spoznaje, dvoumljenja, očajanja… Osim što se možemo diviti preciznosti i tehničkoj veštini prikaza svakog pozlaćenog pojasa rimskih vojnika, oštrini sečiva mača i draperiji toge, možemo se zapitati i za sudbinu svoje duše pred prodornim, pomalo čak i drskim i arogantnim pogledom arhanđela Mihaila koji nas posmatra sa visine ili se diviti sveopštem utisku tišine i samospoznaje pred slikom proroka Amosa. Tu je i jedna neobična Bogorodica sa malim Hristom koja, suprotno svim tradicionalnim kanonima prikazivanja svetitelja, neodoljivo podseća na toliko običnu ženu da je lako možemo zamisliti kao našu komšinicu, nastavnicu biologije ili tetu koja radi u lokalnom supermarketu.
Ne može se pričati o Prediću i psihologiji prikazanih likova a da se ne pomenu njegovi portreti i prikazi dece koji čine narednu celinu izložbe, Slika sveta u malom. Osim čuvene Nadurene devojčice, koja je i zaštitno lice ove izložbe, tu su i neke od poznatijih predstava dečjeg sveta, toliko milog i bliskog Prediću, poput Siročeta na majčinom grobu koje provereno znam da izaziva suze i muškarcima, ili potpuno suprotne, Dece pod dudom zbog koje poželimo da se vratimo u doba letnjih raspusta i nogu blatnjavih do kolena. Manje poznata i možda prvi put prikazana javnosti jeste mala kompozicija Belo kuče Cipa iz 1907. čija se jednostavna spontanost tematski odlično uklapa u nežni dečji svet vragolija i radosti.
Galerija Matice srpske odabrala je Uroša Predića kao jednog od naijstaknutijih srpskih slikara, te intelektualca i dobrotvora, da izložbom njegovih dela obeleži važan jubilej – 175 godina od osnivanja. Jedan deo izložbe posvećen je dugogodišnjoj saradnji između plodonosnog umetnika i Matice srpske, pa ćete ovde videti veliki broj njegovih portreta znamenitih ličnosti srpskog kulturnog života koji su svojim radom vezani za istoriju i razvitak ove institucije. Zanimljivo je i to da je slikarska karijera Uroša Predića bila vezana za Maticu srpsku od najranijih dana, s obzirom na to da je on bio njen prvi stipendista.
Na kraju izložbe predstavljena su neka od Predićevih najmonumentalnijih dela u okviru celine nazvane Veliki svetovi: u ime nacije i vere. Tu će vas dočekati poznate kompozicije, poput Svetog Nikole koji spasava brodolomnike iz 1932, ili dve verzije scene Sveti Georgije ubija aždaju, iz 1907. i 1930, ali i kompleksna slika Sveti Nikola i patrijarh Lukijan nastala 1910. godine koja nije toliko često izlagana i na koju ovom prilikom vredi obratiti pažnju. Ovde su izloženi i toliko često reprodukovani portreti srpskih vladara, kao što su Kralj Petar I Karađorđević ili Kralj Aleksandar I Karađorđević, da su već postali prve vizuelne asocijacije velikog dela domaće populacije na pomen njihovih imena.
Izložba Uroš Predić. Život posvećen lepoti i umetnosti biće otvorena do kraja februara 2023. što znači da ćete imati više nego dovoljno vremena da je posetite, podsetite se poznatih i upoznate sa do sada retko izlaganim delima ovog umetnika, a zatim i podelite vaše utiske sa nama.
novembar, 2022.
