Godine 1903. u ulici Kralja Milana (danas Terazije 40) podignuta je prva zgrada u Beogradu namenski projektovana za fotografski atelje. Projekat je poveren arhitekti Milanu Antonoviću, koji je ovu zgradu uradio u Art Nouveau stilu. U prizemlju su se nalazili salon za prijem i prodavnica fotografija, a na spratu atelje i laboratorija. Zbog osvetljenja ceo zid sprata i krov bili su zastakljeni. Između dva rata, staklena fasadna površina zamenjena je zidom od opeke sa balkonom i ogradom od kovanog gvožđa.
Iznad ulaza u pasaž, u trouganom zabatu, isklesan je monogram vlasnika ateljea upleten u stilizovane trake i vreže. Ispod zabata je, u veštačkom kamenu, izveden reljef nepoznatog autora sa neobičnom i u našoj sredini jedinstvenom predstavom dva Amora u cvetnom vrtu. Jedan sa velikom salonskom kamerom (atribut profesije vlasnika) fotografiše drugog koji plače.
Dva su razloga zbog kojih reljef na fasadi ove zgrade veovatno niste primetili, iako ste pored nje mnogo puta prošli, a moguće u nju i ušli. Prvi je taj što prolaznici mahom ne obraćaju pažnju na fasade pored kojih prolaze. Drugi je upečatljiva crveno-bela tabla, postavljena niže od reljefa, koja odvlači pogled. Na njoj, ćirilicom, piše – Zvezda. Godine 1911. vlasnik zgrade daje dozvolu industrijalcu Milanu Šondi da u dvorištu njegovog ateljea dozida prostorije bioskopa Koloseum, koji će nakon Drugog svetskog rata dobiti ime Zvezda, po kojem ga danas znamo.
Ko je bio vlasnik ove neobične zgrade na adresi Terazije 40? Bio je to dvorski fotograf Obrenovića i Karađorđevića, čovek školovan u inostranstvu, izuzetno obrazovan, čudnovat i zanimljiv, kum Branislava Nušića, miljenik umetnika i mnogih dama – Milan Jovanović. Uz to, rođeni brat slikara Paje Jovanovića.
Milan Jovanović rođen je u Vršcu 1863. godine. Uz oca fotografa uči zanat a školovanje nastavlja u Beču, Minhenu, Parizu i Trstu. Bio je član i utemeljivač Srpskog fotografskog udruženja.
Sudbina zgrade na adresi Terazije 40 je takva da se danas gotovo i ne zna da je ona pogidnuta za potrebe ateljea dvorskog fotografa dveju država. Jedinstveni reljef na njenom pročelju zaslužuje više pažnje, pa, ako se setite ovog teksta dok ste u blizini, podignite pogled i pokušajte da raspoznate igru Amora i kameru u vrtu. Srećna okolnost je ta da je zgrada ipak ostala zapamćena i da je lako prepoznatljiva zahvaljujući bioskopu Zvezda, za koji možemo da se nadamo da neće biti zaboravljen poput ateljea Milana Jovanovića.
Teme njegovih fotografija su najčešće portreti ali i vedute i panorame grada. Radio je kao fotograf Narodnog pozorišta u Beogradu zbog čega njegov rad obiluje portretima glumaca i glumica tog perioda. Mnoge od njegovih fotorafija Beograda postale su razglednice ili naslovne strane tadašnjih novina – Mali žurnal, Ilustrovani mali žurnal, Nedelja, Balkan, Ilustrovani Balkan, Orao, Večernje novosti. Zahvaljujući fotografskom iskustvu i znanju dobio je zvanično pravo da fotografiše i umnožava dela majstora renesanse i baroka koja se nalaze u zbirci firentinske galerije Ufici.
Godine 1892. nagrađen je zlatnom medaljom na Zanatskoj izložbi u Vranju, a naredne godine postaje dvorski fotograf Obrenovića. Zvanje dvorskog fotografa Crne Gore dobija 1896, godine. Prilikom smene dinastija na srpskom prestolu njegov položaj ostaće nepromenjen.
U svom ateljeu s pocetka 20. veka, Milan Jovanović imao je najsavremeniju opremu za snimanje. Koristio je ferlauf i majolik tehnike, braon toner. Zabeleženo je najmanje sedam različitih pozadina, a ne treba sumnjati da ih je bilo još. Bavio se i slikarstvom te je prilikom reklamiranja ateljea pominjao da umetnički izrađuje slike masnim bojama na platnu po svakoj staroj fotografiji. Atelje je za probrane mušterije imao i luksuzni omot od finog papira. Posebnu ponudu činile su fotografije članova vladarske loze koje su na prelasku vekova bile izuzetno popularne. U ateljeu Milana Jovanovića bilo je moguće fotografisati se svakog dana od osam sati ujutru do sedam sati uveče.
Milan Jovanovic aktivno je učestvovao u Prvom svetskom ratu nakon čega se vraća u Beograd i obnavlja rad ateljea. Iz posla se povukao 1922. godine. Njegov sin bio je vajar Dušan Jovanović, a unuka Soja Jovanović, prva srpska pozorišna i filmska režiserka (režirala je prvi srpski dugometražni film u boji Pop Ćira i pop Spira).
piše : MoonQueen
