piše: MoonQueen
U januaru vas vodimo na dve izložbe otvorene krajem prošle godine u čast jubileja – sto pedeset godina od rođenja slikarke Bete Vukanović čiji su slikarski i pedagoški rad bili od izuzetne važnosti za formiranje srpske umetničke scene početkom 20. veka i tokom njegovih prvih decenija. Uzbudljiv život Bete Vukanović, poreklom Nemice koju su ljubav i brak doveli u Srbiju, interesantna je i velika tema o kojoj ćete moći da se informišete prilikom posete izložbama. Kada je u pitanju Betin umetnički opus, njegov veliki deo čuva se u legatu ove umetnice koji pripada kolekciji Muzeja grada Beograda, a značajan broj njenih slika ove zime ćete imati prilike da pogledate u Konaku kneginje Ljubice u okviru izložbe Beta Vukanović. Klasik moderne.
Ukoliko po ulasku u Salu pod svodovima, u kojoj se izložba nalazi, obilazak započnete sa leve strane, prva celina na koju ćete naići su raniji radovi umetnice koji pripadaju njenom formativnom periodu u Minhenu i počecima stvaralaštva u Beogradu. Tu su izložena dva meni veoma emotivna portreta slikarkine majke, slika Krsna slava, koja sa izuzetnom verodostojnošću prikazuje običaj tipičan za Srbiju sa kojim se Beta upoznala po dolasku iz Nemačke, nekoliko portreta i dva vesela akvarela orijentalističke tematike nazvanih Iz južne Srbije i Na doksatu.
U nastavku izložbe čeka vas još studija kostima i osobenosti pojedinih etničkih grupa, kao što su slike Slovenka, Zdravica – Slovenac, Kočaci, Bavarska seljanka i Romkinja, ali i jedna pomalo komična Domaćica koja izgleda kao da će vas dohvatiti varjačom taknete li nešto u njenom privatnom carstvu kuhinjskog pribora. Slede takozvane intimističke scene – scene iz privatnog života žena i dece i nekoliko slika životinja, što su sve teme kojima se Beta često bavila i rado vraćala. U ovom odeljku izložbe meni omiljene slike su Letnji dan koji prikazuje devojčicu za stolom u bašti, a cela kompozicija prosto vrca letnjom vrućinom i potrebom za, na primer, hladnom lubenicom; i Moja soba u Parizu koja zaista predstavlja sobu u kojoj je slikarka živela tokom boravka u ovom gradu, što je ujedno i zanimljiv dokument o njenom životu.
Slede portreti i karikature, kao i priča o tome kako je mala Beta na teži način naučila da je karikatura vrsta umetnosti koja se skupo plaća i zbog koje se često snose posledice. Naredni deo prostorije posvećen je mrtvim prirodama, a nakon njega izloženi su Betini pejzaži i gradske vedute, među kojima je meni omiljena Bohinjska bistrica, pre svega zato što sam se na istom tom mestu i sama našla pre nekoliko godina i iz iskustva mogu da potvrdim koliko je atmosfera tog mesta verno dočarana na Betinom akvarelu.
Središnji deo izložbene sale ispunjen je vitrinama sa slikarkinim privatnim predmetima, gde ćete moći da vidite njen album sa slikama, paletu i komplete boja, haljinu, nakit, suncobran, nekoliko komada nameštaja i jedan predmet koji mi se učinio posebno zanimljivim – krpenog lutka koji je Beti poklonila njena koleginica, takođe velika srpska slikarka, ali i dizajnerka kostima, Milena Pavlović Barili.
„Slikala sam sve osim religioznih slika. Najradije figuralne motive, cveće i decu, koja su vrlo zahvalni modeli ako umete da ih zabavite pričom.”
Beta Vukanović
Određeni broj Betinih slika i crteža čuva se u zbirkama Narodnog muzeja u Beogradu, pa je manja izložba posvećena umetnici otvorena u prostorijama Kabineta grafike ovog muzeja. Ova izložba nazvana je Lučonoša jedne epohe. Beta Vukanović (1872–1972) i u okviru nje ćete imati prilike da pogledate još nekoliko značajnih orijentalističkih i intimističkih scena, folklornih studija, portreta, pejzaža i mrtvih priroda.
Najmonumentalnije delo, koje će verovatno svima privući najviše pažnje, jeste Kompozicija sa putima, kopija po Rubensu, slika velikih dimenzija, svetlog kolorita i ispunjena osećajem životne radosti i slasti. Prekoputa nje, možda sa namerom da pokaže kontratežu bezbrižnoj zabavi Rubensovih anđelčića, postavljena je slika Gatanje, jedno tamno, gotovo mistično platno koje se svrstava u orijentalističke teme, iako na njemu nema toliko orijentalnih predmeta i kostima koje smo navikli da viđamo na slikama ovakve tematike. Orijentalna i pomala mračna u ovoj slici je zapravo njena tema – slikarka nam predstavlja ležeći akt tamnokose lepotice koja čeka da joj družbenica prorekne sudbinu, a svako od nas imaće svoje predviđanje toka sudbine koji će protagonistkinju slike zadesiti. U ovoj prostoriji izložen je i čuveni portret Betinog supruga Riste Vukanovića na kojem ga ona predstavlja kao umetnika i intelektualca sa velikom paletom, zamišljenog i zagledanog negde van površine platna.
U drugoj prostoriji nalazi se jedna od mojih omiljenih Betinih slika koju nisam toliko često imala prilike da vidim uživo – Magnolije u vazi, nežna, ružičasta mrtva priroda, elegantna i svedena poput samog cveta koji prikazuje. Okružena je portretima dece, veselom „letnjom” kompozicijom Berba šljiva, slikom Bezbrižna mladost i jednim gotovo epskim pejzažem srednjovekovnog grada Magliča u izmaglici, okupanog suncem.
„Ja sam volela samo lepotu i snagu života. To sam tražila i susretala – gde god sam bila, u Parizu, Nemačkoj, Italiji.”
Beta Vukanović
Zaista, lepota života mogla bi se uzeti kao najmanji zajednički imenilac mnogih Betinih dela, bez obzira na tehniku, motiv i žanr. Ljupkost i šarm dečjih portreta uočljiva je i na studijama kostima, sunce sa pejzaža preliva se u mrtve prirode, balkanski orijent je šaren i zavodljiv poput devojačkih marama i nakon dovoljno vremena posmatranja Betinih slika verujem da ćete kao i ja osetiti talas optimizma koji uživanje u delima vrsnih umetnika uvek pruža. U hladnim januarskim danima možda će vam poseta ovim izložbama doći kao lek, ili barem kao šolja kuvanog vina/čaja.
Izložba slika Bete Vukanović u Konaku kneginje Ljubice biće otvorena do 29. januara, a izložba u Narodnom muzeju u Beogradu do 28. februara, što vam daje dovoljno vremena da ih posetite i bliže se upoznate sa mnogobrojnim delima ove izuzetne slikarke, rođene pre sto pedeset godina, čija dela i danas izazivaju osmeh i uzdah kod posmatrača.
januar, 2023.
