piše: MoonQueen
Časovi crtanja bili su deo obaveznog programa obrazovanja evropskih plemića i plemkinja 19. veka, a kraljevi su se, shodno svojim kontaktima i umetničkim afinitetima, trudili da za svoju decu nabave najbolje učitelje. Francuski kralj Luj Filip I odabrao je, među mnogobrojnim talentovanim slikarima svoje zemlje, romantičara Arija Šefera da podučava ovoj plemenitoj veštini prinčeve i princeze od Orleana. Treće kraljevo dete, princeza Mari, po Šeferovom dolasku na dvor nije pokazala poseban talenat za likovno izražavanje, ali će, baš kao u narodnim bajkama, to treće dete biti tema naše junske priče.
Princeza Mari od Orleana jedna je od retkih žena skulptora koje su stvarale u Francuskoj tokom prve polovine 19. veka, a jedna od njenih skulptura stigla je i do Versaja. Kako izvori kažu, učitelj Ari Šefer negodovao je nad princezinim odbijanjem da nauči crtanje po (nagom) modelu, koje je tih godina i dalje uveliko bilo zabranjeno devojkama, ali koje je kao princeza Mari verovatno mogla da priušti sebi. Ona je ipak, iz istih razloga iz kojih je pogled na nago muško telo bio zabranjen ženama zainteresovanim za slikarstvo (sramota i neprimernost), odbijala takozvane časove večernjeg akta, a poznat nam je učiteljev ironični komentar da je slikala samo tela u draperijama, i to onim izuzetno naboranim. Upravo iz tog razloga princezi slikanje istorijskih kompozicija nije polazilo za rukom, te iako je imala dobar osećaj za kompoziciju, nedostatak vežbe bio je očigledan. Sve ovo uslovilo je da Mari u početku ne shvati mogućnost umetničke karijere previše ozbiljno.
Kada se 1832. godine njena starija sestra, princeza Luiza, udala za belgijskog kralja Leopolda I i otišla sa francuskog dvora u susednu zemlju, Mari je počela da pati od lošeg raspoloženja i duševne slabosti, stanja koje danas prepoznajemo kao depresiju. Tuga za sestrom vratila je mladu princezu u atelje, ali je ovog puta umesto crtanja njeno interesovanje bilo usmereno na skulpturu. Prva i glavna tema kojom će se pozbaviti u novom mediju bila je heroina francuske istorije sa kojom je delila prezime – Jovanka Orleanka. Mari od Orleana načiniće mnoge predstave ove junakinje, različitih veličina i u različitim materijalima, među kojima je verovatno najpoznatija Jovanka Orleanka u molitvi, velika mermerna statusa naručena od strane kralja. Osim što je izradu ovog impozantnog dela pratio veliki broj manjih modela koje je Mari poklanjala bliskim ljudima, ona je ostala upamćena i na slici Ogista Vanšona Luj Filip i statua Jovanke Orleanke u Versaju na kojoj su prikazani kralj i kraljevska porodica kako se pri nokturnom osveteljenju dive skulpturi. Drugi poznati prikaz Jovanke Orleanke koji je princeza uradila predstavlja mladu ratnicu u punoj vojnoj opremi, naoružanu i na konju, u isto vreme uplakanu pred prizorom ranjenog Engleza smeštenog pod kopita životinje.
Jedna od manjih verzija njene Jovanke Orleanke u molitvi može se videti u stalnoj postavci Muzeja romantičnog života u Parizu, te ako vas put nanese u glavni grad Francuske, a ne stignete do Versaja, ipak ćete imati prilike da se upoznate sa umetnošću princeze Mari od Orleana.
Osim Jovanke Orleanke Marina najpoznatija skulptura je anđeo koji je 1842. godine dodat grobnici njenog brata Ferdinanda Filipa, nesrećno nastradalog tokom vožnje kočijama. Ostalo je sačuvano i nekoliko njenih reljefa inspirisanih romantičarskim temama, kao što je reljef Vaskrsenje pesnikovo, slično radovima skulptora Antoana Moana. Antičko verovanje da su pesnici obdareni posebnim smislom za komunikaciju sa nebeskim sferama, i da se zato nakon smrti upisuju u panteon slavnih i odlaze među bogove, ponovo je aktuelizovano u periodu romantizma idejom o umetniku geniju, što je i tema ovog princezinog dela.
Francuski slikar Prosper Lafaje ostavio je i jedan zanimljiv prikaz Mari od Orleana u njenom ateljeu u palati Tiljeri, na kojem se vidi unutrašnjost ovog prostora koji je 1835. godine adaptiran u salon. Zadatak je poveren arhitekti Teodoru Šarpentjeu koji je skulptorkin prostor za rad osmislio u tada dominantnom neogotičkom stilu. Kako bi se iluzija drevnosti postigla što je moguće bolje, za potrebe ovog salona kupovan je stari nameštaj koji je zatim restaurisan i dovođen ponovo u stanje funcionalnosti.
No, bez obzira na titulu i plemićko poreklo koje su je činili imunom na mnoge nepravde ondašnjeg društva, Mari je bila žestoko kritikovana i ismevana zbog svoje umetnosti u francuskom listu La Mode. Serija kraćih i jedan duži članak ovog časopisa posvećeni su rušenju umetničkog integriteta princeze, sugerišući da je ona u potpunosti zavisna od ideja svog mentora i ruku drugih muškaraca, s obzirom na to da nije u potpunosti sama klesala mermer iz kojeg su se rađala njena dela. U dužem članku nazvanom Atelje princeze ili Dvorska reputacija. Savremene scene u isto vreme hvaljen je rad druge ondašnje francuske skulptorke, Felisi de Fovo, koja je pak stala na Marinu stranu braneći je rečima da to što nije sama isklesala svoje skulpture ne znači da nije skulptor.
Umetnička karijera Mari od Orleana bila je kratkog veka, kao i njen život. Godine 1838. Marin atelje je izgoreo, a princeza je, bežeći od požara, istrčala napolje u hladnu zimsku noć. Događaj se završio teškom upalom pluća koju je naredne, 1839, pokušala da izleči toplim suncem i blagom klimom u italijanskom gradu Pizi, ali, nažalost, neuspesno. Mari od Orleana preminula je u dvadeset petoj godini, svoje skulpture i crteže zaveštala je Ariju Šeferu, a njen lik danas nam je poznat upravo zahvaljujući portretima kojima je ovaj umetnik princezu skulptorku sačuvao od zaborava.
jun, 2022.
