Tokom 17. veka Holandija je bila zemlja u kojoj je usled velikog ekonomskog i trgovinskog razvoja došlo do procvata slikarstva. U isto vreme, nauka u Evropi se brzo razvijala zbog čega su slikari počeli da koriste brojna naučna znanja u svom radu. Za bolje razumevanje elemenata forme kompozicije koristili su optičke sprave. Najviše se koristila camera obscura. Jedan od najpoznatijih holandskih umetnika, za kojeg se smatra da je koristio ovaj uređaj je Vermer van Delft. Ono što Vermera izdvaja od ostalih slikara je njegovo drugačije razumevanje perspektive.
Svi Vermerovi enterijeri izvedeni su u frontalnoj ili centralnoj perspektivi. Stvaranje iluzije trodimenzionalnosti na dvodimenzionalnoj slici nam postavlja pitanje da li je slikar hteo da prenese atmosferu posmatranog realnog prostora. Odgovor na to pitanje možemo dobiti ako pogledamo kako je izgledala perspektiva na njegovim kompozicijama. Jedan od najpoznatijih primera primene perspektive u procesu stvaranja slike kod Vermera je kompozicija Čas muzike nastala 1665. godine. Na njoj možemo da vidimo da je ravan slike postavljena paralelno udaljenom zidu sobe. Svi predmeti (slike i ogledalo) koji vise na zidu postavljeni su horizontalno. Zid koji se na slici nalazi s leve strane je iskošen. Njegove ivice su rešene dijagonalama koje stvaraju prividnu trodimenzionalnost prostora. Zbog toga možemo videti da se kod Vermera javlja jedna tačka prividnog preseka dveju paralelnih linija (P), iz koje idu dijagonale. Kod posmatrača se razvija iluzija prividnog realizma predstavljenog enterijera. Da bismo u potpunosti razumeli perspektivu na slici Čas muzike, možemo povući linije i videti da se one seku u jednoj tački prividnog preseka u centru kompozicije. Na mestu na kojem se nalazi presek linija nalazi se ruka koja svira virginal. Ovakvo geometrijsko perspektivno rešenje slike nam govori da je umetnik stavio akcenat na aktivnost prikazane devojke.
Zanimljivo je istaći da delovi nameštaja na slici (poput stolice), koji nisu u istoj ravni sa zidovima, imaju svoje tačke preseka i postavljeni su pod različitim uglovima. Geometrijski metod koji smo primenili predstavlja jedan od četiri koraka u procesu trodimenzionalne rekonstrukcije slike. Slikaru je u ovakvom koncipiranju prostora na slici Čas muzike pomogla camera obscura, za koju se zna da ju je postavljao u jedan ugao sobe, koji je gledao na glavni deo prostorije. Ona je bila okrenuta ka zidu, dok je svojim objektivom projektovala sliku iz glavnog dela prostorije. Projekcija koju je camera obscura stvarala slikaru je mogla pomoći pri određivanju pozicija za glavne elemente slike: zidove, pod, nameštaj i figure. Pored toga, pomogla mu je i u traženju svih osa simetrije sobe koju je predstavio. Zbog toga možemo zaključiti da je Vermer najverovatnije sliku naslikao tek nakon što je scenu video kroz objektiv camere.
Ono što je sigurno je to da je perspektivnim rešenjem primenjenim na enterijerima (izvedenim u okvir žanr-kompozicija), Vermer postizao iluziju trodimenzionalnosti. Njegove slike predstavljale su isečak jedne realnosti, viđene kroz prizmu formalnih elemenata kao što su perspektiva i boja.
piše: Ognjen Vlahović
novembar, 2016.
