piše: Igor Diletant Belopavlović
Roman Očevi i oci Slobodana Selenića je izašao 1985, a već je koju godina kasnije prvi put adaptiran za pozorište (čiju adaptaciju možete pogledati ovde). Očevi i oci prate tri generacije porodice Medaković (sa akcentom na Stevana Medakovića, sina i oca) u prvoj polovini 20. veka, kroz čiju vizuru gledamo stvaranje i propadanje srpske države – od konačnog proterivanja Turaka, preko Prvog svetskog rata, politčkih nemira unutar Kraljevine Jugoslavije, sve do uspostavljanja SFRJ krajem Drugog svetskog rata.
Ovde treba napomenuti kako je izjednačavanje propadanja srpske države sa dolaskom komunista stav određenih likova, a ne nužno i stav pisca. Ali Selenić jeste u svojim delima bio naklonjen predratnoj srpskoj građanskoj klasi, ne propuštajući priliku da kritikuje komuniste, i to ne bez posledice – jedna od njih je bila oduzimanje pasoša od strane tadašnje vlasti.
Kao i sa svakom drugom adaptacijom, i ovde se nailazi na problem šta ostaviti u drami, a šta izbaciti. Reditelj Veljko Mićunović i dramaturškinja Kata Đarmati su se odlučili za fragmentarnu adaptaciju, kojom kroz mnoštvo kraćih scena sumiraju skoro ceo roman u nepunih sat i po vremena.
Mislim da ovako sveden pristup može predstavljati problem određenom delu mlađe publike, koja nije upoznata sa ovdašnjom političkom istorijom, te joj u brzini smenjivanja scena neće uvek biti jasno šta se tačno dešava na sceni. Ali glavna posledica takvog pristupa jeste što samim likovima (a samim tim i glumcima) nije dato previše prostora da dišu, niti nama kao publici da se poistovetimo sa njima. Oni su više preseci svojih generacija i kultura, nego punokrvni likovi.
Od postavke bih izdvojio Senu Đorović u ulozi dadilje Nanke koja mladom Stevanu prepričava epske pesme o Kosovu, i Vanju Ejdus kao Elizabetu Medaković, njegovu buduću ženu, Engleskinju, kojoj su ovdašnja kultura i mentalitet potpuno strani. Prigrlivši njihovu simboliku, ove dve glumice prave okosnicu drame čija je glavna tema nerazumevanje.
Ipak, ono što je možda izgubila u dubini likova, predstava nadomešćuje u jasnoći. Nema previše zamaranja unutrašnjim životom likova, u kojem bismo videli da je ipak bilo pokušaja borbe da se razume drugačiji, nepoznati svet – bilo drugačiji po pitanju nacije, vere, godina, roda ili seksualnosti. Akcenat je stavljen na njihov ultimativni neuspeh u toj borbi i njegovim posledicama. Sveopšti gubutak države, porodice, ljubavi.
Ovako ogoljeno delo daje mnogo jasniju paralelu se današnjicom i samim tim glasnije upozorenje šta se može dogoditi ako ne promenimo to, već generacijsko, nerazumevanje i neprihvatanje drugoga.
maj, 2023.
