piše: Milica O. Marković
Decembar, jarko sunce i pufnasto beličasti oblaci, kratki rukavi i sandale, miris palmi i mora, plavi horizont i Mediteran – i Malaga. Malaga je sve osim tipičnog primorskog grada na obali Sredozemnog mora, koji pretenduje da bude jedan od najstarijih gradova u Evropi i najlepših gradova Andaluzije sa najviše sunčanih dana u godini. Upravo zbog toliko svetlosti i divnih letnjih dana i kada nije to doba godine, ovom avangardnom, kosmopolitskom, mornarskom gradu španski pesnik Vinsent Aleišandre (Vicente Aleixandre) dodelio je epitet rajski grad.
Iako je Malaga destinacija koja ugosti hiljade turista tokom godine, u ovom velikom gradu na krajnjem jugu Španije moguće je pronaći mir i opustiti se u njegovim ulicama, trgovima, plažama, restoranima, barovima, istorijskim lokalitetima i institucijama umetnosti i kulture. Uistinu, Malaga je mnogo više od samo turističke destinacije i sunčanih plaža, jer obiluje izuzetnim muzejima, bogatim kulturnim i umetničkim nasleđem, ali i mnogim urbanim elementima i mestima za uživanje. Tek utoliko mali broj gradova može da se pohvali specifičnim spojem tradicionalne, umetničke i popularne kulture u okviru jednog posve urbanog prostora.
Istorija Malage jedna je od možda najstarijih u Evropi. Na mestu gde se danas grad nalazi postojalo je jedno malo naselje koje su Feničani pretvorili u svoju koloniju i dali joj ime Malaka (Mālaqa). Ta ista kolonija je posle perioda kartaginjanskih osvajanja postala deo Rimskog carstva, da bi nakon njegovog pada, Malaka pripala germanskim narodima i vlasti Vizantije. Kao i mnogi drugi andalužanski gradovi, i Malaga je potpala pod vlast Mavara nakon njihovih osvajanja u srednjem veku. Tada ona zapravo postaje utvrđenje, pored kog su se naseljavali trgovci iz Đenove i razvili jevrejski kvartovi. Grad je pod muslimanskom vlašću prošao kroz jednu od faza najvećeg napretka u kasnom srednjem veku, koju je obeležila proizvodnja grožđica, orašastih ploča i zemljanog posuđa sa zlatnim refleksijama i izgradnja brojnih džamija, od kojih Atarazanasa i Alcazaba, danas predstavljaju važnu arheološku zaoustavštinu. Za vreme muslimanske dominacije, izgrađen je zidani kompleks Malage, koji je išao od mora do Alkasabe uzdižući se levom obalom reke Guadalmedine do današnje ulice Alamos, pa sve do ulice Granade (današnji strogi centar grada). Godine 1487, nakon čitavih osam vekova, Malagu su pokorili katolički monarsi. Glavne džamije tada su pretvorene u župe, a stvoreni su brojni samostani i započeti radovi na Katedrali. Od ovog trenutka verske zajednice igrale su vrlo važnu ulogu u urbanom rastu Malage. U 16. veku, međutim, dolazi do opšte dekadencije grada, ne samo zbog posledica mavarskog ustanka, već i zbog epidemija, poplava i loših žetvi koje su pogodile grad. Uprkos nezavidnim uslovima, izgradnja transepta i glavne kapele katedrale datira iz ovog veka, kao i prva urbana sanacija muslimanskog grada: sagrađen je širok put koji je omogućavao tranzit automobila i robe između Plaza de la constitucion i Puerte del Mar. U 17. veku život grada se vrteo oko luke koja je imala dve definisane funkcije: vojnu i trgovačku – luka Malaga bila je privilegovana na pomorskim putevima Sredozemlja i Atlantika. Na čelu lučke delatnosti, u Malagi je rođena industrija oružja, da bi u 18. veku, luka, seme ekonomske aktivnosti grada, zauzela jednu od prvih pozicija na andalužanskoj mediteranskoj obali. Nakon dekreta o slobodi trgovine sa Amerikom 1778. godine, komercijalni lučki saobraćaj se povećao, što je dovelo do značajnog povećanja broja stanovnika. Rast grada primećen je u urbanim preuređenjima u skladu sa prosvetiteljskim idejama vremena. Malaga 20-ih godina 19. veka pretrpela je veliku političku, ekonomsku i socijalnu krizu: ratna razaranja za nezavisnost, stalni sukob između apsolutista i liberala, zatvaranja pomorske trgovine sa Amerikom i opšti kolaps industrije ispisali su crno poglavlje u novijoj istoriji grada.
Novi milenijum (novi početak) doneo je pak sa sobom novine, kao što je preuređenje starog grada, nastanak najvećeg gradskog parka Parke Paseo (danas jedna od najznačajnijih suptropskih bašti Evrope) i ulice Larios(šp. Calle Marqués de Larios), konstruisane krajem 19. veka, koja je ubrzo postala jezgro urbanog života grada i mesto susreta malažanskog društva. Ona je, dakle, locirana u strogom centru grada i može se reći da predstavlja jednu od najamblematičnijih ulica nove, moderne Malage. Elegantna i aristokratskog porekla, ulica je poznata pešačka zona, najprometnija u gradu i uvek ukrašena dekorima zabavnog i festivalskog karaktera, kao i elementima urbane kulture, poput skulpture Tonija Kraga (Tony Cragg). To je ujedno i komercijalni centar, prepun prodavnica poznatih brendova zbog čega je veći deo društvenog života Malage usmeren ovde. Jedno je sigurno: bilo kakvi planovi za kupovinu u Malagi neizbežno znače prolazak ovuda, ali i trenutak da sednete i opustite se u jednoj od centralnih kafeterija, probate dobar malažanski doručak i naručite kafu baš po vašem ukusu.
Budući da je ulica Larios strogi centar grada, sve što želimo da vidimo u Malagi nam je odavde nadohvat ruke i zato smo krenuli spontano u obilazak. Prvo, na svega par minuta hoda, jednu ulicu levo od šetališta, naišli smo na ulicu Companjia (šp. Calle Compañía) i prelepu renesansnu palatu Viljalon (šp. Palacio Villalón) iz 16. veka. Palata danas čini sedište muzeja Karmen Tusen u kom je koncentrisano celokupno andaluzijsko slikarstvo 19. veka. Nedaleko od muzeja nalazi se Plaza de la Merced, jedan od najboljih trgova za posetu u Malagi. Smešten je na vrhu ulice Granada, što je neznatni (ali ne manje zanimljiv) nastavak glavnog šetališta. Trg je umnogome interesantan. Najpre, to je popularno mesto za sastanke u večernjim časovima, a povremeno i za kulturno-umetničke manifestacije. Na severnoj strani nalaze se brojni kafei i restorani, uvek sunčani i pomalo boemskog karaktera, dok je zapadno od njih Teatro Cervantes. Na severnom uglu je takođe kuća u kojoj se 1881. godine rodio čuveni umetnik Pablo Pikaso, koji je i sam bio boem za sebe, živeći ovde sve do odlaska u Pariz 1900. godine. Na tom mestu započinje takozvana Pikasova ruta, koja podrazumeva posetu njegove rodne kuće, muzeja sagrađenog u njegovo ime i ulicama kojima se umetnik kretao.
Tako prateći spomenutu rutu, u ulici Granada nailazimo na najstariju crkvu u gradu, Santijago, u gotičko-mavarskom stilu, u kojoj je u 19. veku kršten ovaj avangardni umetnik. Nakon svega nekoliko koraka od crkve dolazi se do Pikasovog muzeja, zahvaljujući kom je Malaga postala kulturna destinacija prvog reda. Muzej je inaugurisan 2003. godine, a na „repertoaru” su izložena umetnička dela ovog čuvenog Malažanina u jednom neverovatnom izložbenom prostoru kog čini restaurirana Palata Buenavista iz 16. veka. Povremeno osvežavajući, i na taj način revidirajući svoju stalnu kolekciju, ovaj muzej na neki način sledi stope samog Pikasa, koji je tokom celog života neprestano unosio novine u svoju umetnost. Tematski i hronološki organizovane, ali i objedinjavanjem njegovih dela, svaka izložba omogućava posetiocima da steknu uvid u karijeru umetnika i da razumeju njegove umetničke procese. Novi izgled izložbenih prostorija duguje svoje jedinstvene karakteristike inovativnom scenografskom rasporedu u prostorijama muzeja: izložene su 44 slike, 49 crteža, 40 grafičkih dela, 10 skulptura, 17 keramika… Sa ukupno 233 dela koja pripadaju Pikasovom muzeju u Malagi i 162 iz fondacije njegovih naslednika, zbirka sadrži gotovo četiri stotine Pikasovih radova koji datiraju iz vremena između 1894. i 1972, od čega je 120 izloženo u Buenavista palati. Sva predstavljena dela grade jednu integralnu priču, koja počinje Pikasovom ranom modernističkom fazom i nastavlja se kroz najreprezentativnija razdoblja umetnikove karijere.
Očarani umetničkim zdanjima i razmišljajući o velikoj umetničkoj figuri 20. veka, mapa nas je odvela do još jednog simbola grada, do veličanstvene Katedrale na Trgu Obispo (šp. Plaza del Obispo). Iako se početak stvaranja Katedrale vezuje za gotičku epohu, kao rezultat 254 godina, koliko je trajala izgradnja, ona predstavlja jednu mešavina stilova, sa prevagom renesansnog stila koji se meša sa gotičkim, baroknim i neoklasičnim elementima. Ovaj istorijski spomenik danas je možda najpoznatiji zbog svog monumentalnog nedovršenog hrama, Južne kule (šp. La Torre Sur).
Međutim, sledeća destinacija ostaviće vas bez daha. U blizini centra Malage, a kao njen poseban dragulj i arheološki značajan lokalitet, proteže se Alcazaba ili tvrđava-palata, čije ime na arapskom jeziku znači citadela. Utvrđenje potiče još iz muslimanskog perioda, u podnožju je brda Gibralfaro i okružena arapskim odbrambenim zidovima pomoću kojih je Alkasaba povezana prolazom poznatim pod nazivom Coracha. Ovaj poseban istorijski kutak pruža priliku da se posmatraju rimska, arapska i renesansna kultura jedna do druge. Prema arapskim istoričarima, sagrađena je između 1057. i 1063. godine po nalogu Badisa, kralja berberskog Taifa iz Granade. Prevezeni materijal korišćen je za njegovu izgradnju, a stubovi, kapiteli i drugi materijali preuzeti su iz obližnjeg rimskog pozorišta. Godine 1279. grad je osvojio Muhamed II Ben al-Ahmar i tada je postao deo Nasridskog kraljevstva. Od tog doba Alkasaba kombinuje svoju militarnu namenu sa lepotom karakterističnom za arapsku palatu čije su osobenosti, između ostalog, pravougaone terase, raskošni vrtovi, veliki broj mozaično dekorisanih fontata i bazena. Prema tradicionalnim arhitektonskim principima Granade, prostorije su konstruisane tako da postignu igru svetlosti i senke (hlada) koju su arapski majstori vešto izvodili. U podnožju Alkasabe situirani su obnovljeni rimski teatar iz 1. veka pre nove ere i pojedini fragmenti u vidu ploča na kojima je ispisana povelja grada Malaka (šp. Malaca) kao opštine unutar rimskog carstva.
Malaga nudi još mnogo toga. No, svakako je potrebno da se nakon aktivnog razgledanja i upoznavanja sa umetničkim, kulturnim i istorijskim nasleđem grada odmorite, osvežite i utolite glad i žeđ, a za to nema boljeg mesta nego Glavne pijace (šp. Mercado Principal), koja se nalazi na mestu gde su bila nekadašnja islamska brodogradilišta. Ovde zaista možete naći sve što vam srce zaište, ali pre svega, možete degustirati domaće pivo, vino i uvek sveže školjke. Ceo ambijent zapravo prikazuje najautentičnije uglove nekadašnje Malage, koji se raspoznaju u vidu „ostarelog” mirisa starih podruma, u kojima se prezerviraju i toče različite vrste malaškog vina ili pak starih običaja, kao što je ispisivanje računa kredom na drvenom baru. Zato, kada govorimo o ovom „rajskom” gradu, koji je posvedočio rođenje čuvenog umetnika Pabla Pikasa i glumca Antonija Banderasa, i koji odiše gostoprimljivošću, mislimo na neobičnu „mirnu” živahnost i „prijatnu” buku, odnosno raznovrsnost i izobilje iskustava koje on može da pruži svakom putniku i istraživaču. Prema tome, uputite se u još jednu špansku avanturu i upoznajte se sa rajskom Malagom.
avgust, 2020.
