piše: MoonQueen
Votivna kolica iz Dupljaje ili Dupljajska kolica, jedan su od najreprezentativnijih primeraka umetnosti bronzanog doba pronađen na teritoriji Srbije. Datuju se u drugu polovinu drugog milenijuma pre nove ere i pripadaju kulturi Dubovac – Žuto brdo – Garla Mare razvijenoj na prostoru današnjeg Banata. Otkrivena su početkom 20. veka u blizini sela Dupljaja pored Bele Crkve, po kojoj su i ponela ime.
Dupljajska kolica izrađena su od terakote i predstavljaju čovekoliko božanstvo sa ptičjim kljunom na kolicima sa tri točka koja vuku patke. Ljudska figura i sama kolica ukrašena su mnoštvom urezanih geometrijskih oblika, među kojima se može videti i svastika – drevni motiv sunca, koji nam govori da je u pitanju predstava nekog solarnog božanstva. Postojale su pretpostavke da je skulpturom prikazan Apolon, grčki bog sunca koji je polovinu godine provodio u Delfima, a tokom zimskih meseci putovao u daleku zemlju Hiperboreju u nebeskim kočijama koje vuku labudovi. Vođeni ovom mitološkom pričom, prvi istraživači pretpostavili su da su ptice upregnute u Dupljajska kolica labudovi, ali se pažljivijim posmatranjem došlo do zaključka da su u pitanju ipak patke, i to dve muške, u prvom redu, i jedna manja, ženska, u drugom.
Polnost antropomorfne figure koja, poput sunca, putuje nebeskim svodom takođe je zbunjujuća. Na prvi pogled ukrašena zvonasta suknja ukazuje na to da je u pitanju žensko božanstvo, odeveno nalik ostalim ženskim idolima iz istog perioda. Međutim, osim ženskog nakita i garderobe figura ima naznačene i štitnike za šake, tipične odlike muškaraca ratnika bronzanog doba. Uz to, kada bismo skulpturu okrenuli, sa njene donje strane videli bismo muške genitalije. Prikaz genitalija nije bio neobičan za vreme u kojem je skulptura nastala, neobično je samo to što su genitalije u ovom slučaju skrivene. Uzimajući sve to u obzir, najbliže smo pretpostavci da je u pitanju božanstvo dualnog polariteta. Odlike solarnog božanstva vezuju ga dalje za kultove vegetacije i plodnosti, koji sasvim očigledno zavise od sunčeve putanje nebom, toplote i svetlosti, ali i od polnosti, dualnosti i razmnožavanja svega u prirodi od čega je primitivni zemljoradnik bronzanog doba živeo.
Dupljajska kolica pronađena su u nekropoli, što govori o tome da su izrađena kao zavetni ili votivni dar nekog od imućnijih stanovnika Žutog brda.
Početkom 20. veka seljaci koji su obrađivali zemlju u okolini sela Dupljaje pronašli su fragmente dve slične skulpture iz istog perioda. Zahvaljujući Leonardu Bemu, imućnom kolekcionaru iz Bele Crkve koji se između ostalog bavio i arheološkim istraživanjima, obe skulpture su rekonstruisane. Ispostavilo se da obe predstavljaju ljudske figure na kolicima, s tom razlikom što su u slučaju veće u kolica upregnute patke, dok je kod manje figura sama. Godine 1929. sin Leonarda Bema prodao je oba primerka kolica muzejima, pa su tako veća stigla u Narodni muzej u Beogradu (gde ih možete videti u stalnoj postavci), a manja u Gradski muzej u Vršcu. Drevni solarni putnik Dupljajskih kolica postao je, uz Svetu Petku, i simbol srpskih vozača jer se slika ove skulpture nalazi na svim saobraćajnim i vozačkim dozvolama naše zemlje.
maj, 2022.
