piše: Aleksandra Radibratović
Životni vek Žak-Luja Davida (1748–1825) poklapa se sa jednim od najturbulentnijih perioda u francuskoj istoriji. Rođen je tokom vladavine kralja Luja XV, bio je dvorski slikar Luja XVI, odigrao je značajnu ulogu tokom Francuske revolucije, a bio je i ključna umetnička figura Napoleonovog carstva. Preživevši ta burna vremena, umro je u egzilu u Briselu, dok je na čelu francuske države bio kralj Šarl X.
Nije poznato kada je tačno David počeo da slika, jer je o njegovom detinjstvu i mladosti ostalo vrlo malo podataka. Školovao se kod Vjena, da bi kasnije upisao Slikarsku kraljevsku akademiju u Parizu. Nakon tri neuspela pokušaja, godine 1774. konačno je uspeo da osvoji Prix de Rome. Nagrada je podrazumevala boravak u Rimu, gde su posete antičkim ruševinama, proučavanje dela Rafaela i Mikelanđela i bliski susret sa neoklasicističkim doktrinama snažno uticali na Davidovo dalje slikarsko formiranje. Da je boravak u Rimu bio plodonosan za njegovu karijeru najslikovitije govori činjenica da je crtežima, njih preko hiljadu, ispunio dvanaest blokova za crtanje iz kojih je crpio inspiraciju do kraja svog života.
Davidovo dalje karijerno napredovanje hronološki se poklopilo sa izbijanjem Revolucije u Francuskoj 1789. godine. Svoj doprinos revolucionarnom delovanju pružao je svesrdno, kao slikar, kulturni radnik zadužen za organizovanje festivalskih proslava u čast Revolucije i kao član Konventa, novoosnovanog zakonodavnog tela.
Izrazita radikalnost revolucionarnog pokreta dovela je do novih političkih previranja u zemlji, rezultujući, između ostalog, Davidovim zatočenjem u leto 1794. godine. Novonastala situacija, u kojoj je bojazan za sopstvenu bezbednost preovladavala, okreće Davida ka neutralnosti antičkih tema. Nakon odustajanja od prvobitne ideje da glavni protagonista njegovog dela bude Homer, bira da naslika Sabinjanke.
Priča o Sabinjankama neizbežan je deo legendarne istorije Rima. Ubrzo po osnivanju, tradicionalno datovanog u 753. godinu pre nove ere, Rim postaje moćan grad, ali preteženo naseljen muškom populacijom, što je bila pretnja po njegov dalji opstanak. Osmišljen je plan koji bi osigurao budućnost i dalji prosperitet grada: poslati su izaslanici okolnim plemenima, uključujući i Sabinjane, sa predlogom o sklapanju prijateljstva putem bračnih veza. S obzirom na to da je predlog bio odbijen, Rimljani, na čelu sa Romulom, preduzeli su drastične mere, te su oteli žene tokom jedne proslave u čast boga Konsa (pojedini antički izvori pominju da je u pitanju bio bog Neptun). Među otetim ženama našla se i Hersilija, ćerka vođe Sabinjana, Tita Tacija. Tri godine nakon otmice došlo je do krvavog sukoba, bez izgleda o okončanju. Kada je neizvesnost borbe bila na vrhuncu, među zaraćene strane utrčale su ranije otete žene, sada već majke i supruge, spremne da utiču na prekid daljih sukoba. Dramatičan upad, praćen Hersilijinim emotivnim govorom, snažno je uticao na zaraćene strane, te je usledilo pomirenje i dogovor o spajanju dva naroda, uz zajedničku vladavinu Romula i Tita Tacija.
Sabinjanke su česta tema u istoriji umetnosti, s obzirom na to da je bogati literarni predložak pružao umetnicima mogućnost da, pomoću većeg broja figura ponesenih snažnim emocijama, prikažu univerzalnost alegorije pomirenja i isticanja važnosti žene kao nosioca porodice. Umesto češće predstavljanog čina otmice, David bira da prikaže nastavak priče, odnosno razrešenje konflikta. Dugogodišnji sukobi koji su potresali Francusku duboko su razjedinili zemlju na pristalice monarhije i republike. David je, upotrebom alegorijske predstave čiji su glavni učesnici Rimljani i Sabinjani, želeo da pozove na pomirenje sukobljenih strana, slikajući tehnikom ulja na platnu snažnu kompoziciju monumentalnih razmera, dimenzija 522 x 385 cm. Finalnoj verziji prethodio je višegodišnji rad, koji je podrazumevao izradu velikog broja pripremnih studija i skica. Njihovim poređenjem uočava se postepeno sazrevanje početne ideje i sve izrazitije inkorporiranje neoklasicističkih ideala, oličenih u mirnim likovima, čija se lična drama odvija ispod površine, stoga nevidljiva oku, kao i prevagu linije nad koloritom. Slikajući Sabinjanke, David je težio stvaranju dela koje će u odnosu na njegova prethodna biti ,,plus grec” (odnosno, u izrazitijem grčkom maniru), rezultujući platnom ispunjenim nagim figurama. Izgleda da David nije smatrao nekonzistentnom i neautentičnom činjenicu da je rimsku priču obavio grčkim ruhom. Njegov cilj zapravo nije bilo slepo praćenje istorijskih smernica, već potčinjavanje neoklasicističkim tendencijama.
Krajem 1799. godine slika Intervencija Sabinjanki konačno je zavšena i bila je spremna da bude predstavljena publici. Iako je bilo očekivano da delo bude izloženo u Salonu, jednoj od najznačajnijih izložbi u tadašnjoj Zapadnoj Evropi, David odlučuje da publici omogući da sliku vidi u njegovom ateljeu u Luvru. Bez brojnih drugih dela koja bi potencijalno podelila pažnju posetilaca Salona, slika Intervencija Sabinjanki samostalno je uživala nebrojene poglede. I to uglavnom zaprepašćene. Nagost figura u monumentalnim razmerama bila je dovoljna da izazove skandal. Govorkanja su naročita bila podstaknuta nakon što se na jednoj pozorišnoj predstavi pojavila Aurora Belgard očešljana kao Hersilija, za čiji lik je i pozirala. Posetioci izložbe su, uz plaćenu ulaznicu, dobijali i pamflet koji je sadržao objašnjenje slike, ali i razlog naplate ulaznica. Poredeći sebe sa muzičarima ili dramskim umetnicima, David se pitao zašto bi bilo nedopustivo da i slikari zarađuju na sličan način. Da bi dodatno opravdao svoje stanovište, osvrnuo se na slavnog antičkog slikara Zeuksisa, kao i na Van Dajka i Bendžamina Vesta, koji su svi praktikovali naplaćivanje ulaza na svoje izložbe. Tokom trajanja Davidovog nesvakidašnjeg izlaganja, sliku je videlo pedeset hiljada posetilaca. Zarada od prodaje ulaznica omogućila mu je da sebi kupi imanje u Ozue-le-Vulžiju.
Davidova želja da svojim platnom pozove na pomirenje stanovništva izmučenog dugogodišnjim previranjima ostala je u senci previše kontroverznog slikarevog ranijeg političkog položaja, ali i načina izlaganja slike. Od 1819. godine slika se nalazi u muzeju Luvr, gde i danas privlači brojne poglede, sada oslobođena istorijskog konteksta koji ju je prvobitno opteretio.
maj, 2021.
