U Spomen-zbirci Pavla Beljanskog u Novom Sadu, 7. septembra otvorena je izložba Lubarda 1907-1974-2017, koju vam toplo preporučujemo ako ste poštovalac i ljubitelj dela ovog umetnika. A i ako niste, slobodno svratite i uverite se zbog čega je Petar Lubarda jedan od najnagrađivanijih i najznačajnijih slikara jugoslovenske moderne umetnosti.
Izložba je proistekla iz koncepta Pavle Beljanski – prijatelj umetnika, dugogodišnjeg projekta Spomen-zbirke, u okviru kojeg se preispituju odnosi diplomate i pojedinih umetnika zastupljenih u kolekciji. Kako se u 2017. godini obeležava sto deset godina od rođenja Petra Lubarde, polazna ideja izložbe proširena je međusobnom saradnjom dve institucije koje baštine ne tako veliku, ali veoma dragocenu zaostavštinu slikara: Spomen-zbirke Pavla Beljanskog i Kuće Legata.
Diplomata i kolekcionar Pavle Beljanski uvrstio je u svoju zbirku devet Lubardinih slika koje prate umetnikov razvoj od prvih uspeha u Parizu, do početka Drugog svetskog rata. Svedočanstva o predratnom periodu Lubardinog stvaralaštva dopunjena su sačuvanom prepiskom između kolekcionara i slikara, koja rasvetljava pojedine trenutke u životu dvojice prijatelja. Legat Petra Lubarde o kome se stara Kuća legata, sadrži dvadeset četiri slike, devet crteža i bogatu arhivsku građu (beleške, fotografije i pisma), koji pružaju uvid u život i rad slikara nakon 1945. godine.
Kroz zajedničku saradnju i istraživanje bogatog dokumentarnog materijala, kreirana je retrospektivna postavka koja prati četiri decenije Lubardinog stvaralaštva i obuhvata trideset jedno delo nastalo u periodu od 1928. do 1971. godine. Pored slika iz dva legata i arhivske građe koja se pred publikom nalazi prvi put, izložba je upotpunjena delima iz Umetničke zbirke SANU, Narodnog muzeja u Smederevskoj Palanci, Muzeja srpske Pravoslavne crkve, Muzeja grada Beograda, Galerije Milan Konjović iz Sombora i privatnih kolekcija.
Na ulasku u izložbeni prostor pozdravlja nas lik umetnika ovekovečen na fotografijama velikog formata, koje prate celukupnu priču izložbe i daju nam utisak da je Lubarda baš tu među nama. Početak izložbene postavke predstavlja nam dela nastala u Parizu, gde je umetnik boravio u dva navrata od 1926. do 1932. i od 1938. do 1940. godine. Pariz je odigrao značajnu ulogu u formiranju umetničke ličnosti Petra Lubarde. Kratko vreme pohađao je Akademiju lepih umetnosti, ali se zatim odlučio da samostalno istražuje svet slikarstva učeći od velikih majstora poput Rembranta, El Greka, Ticijana, Sezana, Pikasa, Matisa, čija je dela posmatrao u pariskim muzejima i galerijama. Upravo ovde Lubarda upoznaje diplomatu Pavla Beljanskog, koji je pratio i podržavao rad mlade generacije jugoslovenskih umetnika, koji su u Parizu učili i stvarali. Prikazana pisana prepiska između diplomate i umetnika svedoči o jednom prijateljstvu koje je preraslo u kumstvo, kada je Pavle Beljanski venčao Petra Lubardu i njegovu prvu suprugu Jelenu Jovanović. Iz pisama saznajemo da je kolekcionar finansijski pomagao umetnika i da je pratio njegove uspehe koji su se nizali u Parizu.
Petar Lubarda aktivno izlaže na Salonu nezavisnih i pored velikog broja slikara iz celog sveta, uspeva da bude zapažen. Lubardino predstavljanje evropskoj javnosti naišlo je na pozitivne kritike koje je prenosila specijalizovana i dnevna francuska štampa. Učestvuje i na izložbama jugoslovenskih umetnika koje su se organizovale u Parizu i Rimu, a vrhunac njegovog predratnog stvaralaštva označen je dobijanjem Gran-prija 1937. godine na Međunarodnoj izložbi umetnosti i tehnike savremenog života. Potvrda o kvalitetu umetnikovog rada došla je i sa otkupom slike Žabljak na Skadarskom jezeru, od strane francuske države, koja se danas čuva u Nacionalnom muzeju moderne umetnosti u Parizu.
Uporedo sa sticanjem ugleda u evropskim umetničkim krugovima, Lubarda želi da ga jugoslovenska publika bolje upozna, te organizuje samostalne izložbe u Beogradu i učestvuje na jesenjim i prolećnim izložbama slikarskih i vajarskih radova jugoslovenskih umetnika. Posebnu inspiraciju pronalazi u prirodi, slikajući crnogorski pejzaž koji u ovom periodu karakteristiše realistični izraz ispunjen dramatičnom notom. Nadalje, priča prati umetnikov život tokom ratnih godina kada zatočen u logoru slika portrete zarobljenika i isečke iz logorske svakodnevice. Ubrzo se Lubardin talenat prepoznaje i umetnik dobija porudžbinu da izradi dve slike za oltarski triptih logorske kapele. Po završetku rata odlazi u Beograd, a zatim i Cetinje, gde zajedno sa Milom Milunovićem osniva Akademiju likovnih umetnosti 1947. godine.
Izložene slike Oštre stene, Kleveta i Mrtva priroda svedoče o preokretu u Lubardinom stvaralaštvu kada je na čuvenoj samostalnoj izložbi u Umetničkoj galeriji SANU 1951. godine, izložio dela slobodnog umetničkog izraza u kojima je predmet sažet u znak dvodimenzionalne slikarske predstave. Lubardine slike predstavljale su začetak asocijativne apstrakcije na jugoslovenskoj umetničkoj sceni, i novi duh umetnosti koji je usledio nakon epohe socijalističkog realizma. Umetnički izraz razvija i eksperimentišući nestandardnim slikarskim materijalima, poput nitro boja i lakova.
Uspesi u međunarodnim umetničkim krugovima nastavili su da se nižu: učestvuje na Bijenalu u Veneciji, dobija nagradu na Internacionalnoj izložbi savremene umetnosti u Tokiju, Internacionalnu Gugenhajmovu nagradu, i postaje jedini jugoslovenski slikar čije je delo reprodukovano u Istoriji modernog slikarstva Herberta Rida.
Lubarda stiče titulu državnog slikara i u periodu od 1951. do 1965. izrađuje za zgradu Saveznog izvršnog veća dela Kosovski boj, Put u kosmos, koje je okarakterisano kao „najveća jugoslovenska slika” površine sto metara kvadratnih, kao i Veliku štafetu ljudskog razuma. Delo Prometeji novog veka (Industrijalizacija) naslikano povodom četrdeset godina od osnivanja KPJ, izlaže 1961. godine u sali Narodne skupštine gde se održavala konferencija Pokreta nesvrstanih.
Priča o umetničkom razvoju Petra Lubarde, internacionalnim i domaćim uspesima, brojnim putovanjima, životnim prekretnicama predstavljena kroz vredna umetnička i arhivska svedočanstva, završava se slikama Milana Konjovića. Sad se sigurno pitate zašto? Priđite malo bliže i zagledajte se u natpise na slikama. Na jednoj stoje reči U slavu Lubardi, a na drugoj Slava Pavlu Beljanskom, kojim Konjović izražava divljenje i poštovanje prema dva velika čoveka – velikom umetniku i velikom kolekcionaru.
U Spomen-zbirci Pavla Beljanskog u Novom Sadu izložba je otvorena sve do 5. novembra, nakon čega ćete imati priliku da je pogledate i u Beogradu u Kući legata od 9. novembra 2017. do 10. januara 2018. godine.
piše: Gordana Milanović
