piše: MoonQueen
U februaru smo vas vodili u Studenicu, a u julu ćemo potragu za srpskim srednjovekovljem nastaviti u Istorijskom muzeju u Beogradu, na izložbi Kraljevi i svetitelji srpski, otvorenoj početkom maja ove godine. Tema izložbe sadrži se u njenom naslovu, a autorka Vanja Vuksan je ovu složenu viševekovnu priču o istoriji srpskog trona i crkve tokom srednjeg veka sažela, objasnila i otplela za nas. Kroz dvanaest celina, koje se međusobno prožimaju i dopunjuju, prateći koliko je to moguće hronologiju, na izložbi ćete imati prilike da utvrdite srednjoškolsko znanje o vladarima dinastije Nemanjić, podsetite se njihovih zadužbina i uživate razgledajući artefakte ovog perioda srpske istorije koji su nam danas poznati.
Zapravo, pre nego što zaplovimo dinastičkim smenama vlasti u okviru nemanjićke loze, uvodni deo izložbe upoznaje nas sa prednemanjićkim dobom i prvim srpskim vladarima o kojima se danas manje govori, ali koji su ključni za formiranje trona na kojem će se u drugoj polovini 12. veka naći veliki župan Stefan Nemanja. Pogledajte kopiju Marijanskog jevanđelja, jednog od najstarijih rukopisa sa ovih prostora, koje je pisano glagoljicom i proverite zašto je primorski gradić Ston važan za ovu priču.
U nastavku izložbe saznaćete poreklo i značenje imena Stefan i Dušan koja su tokom nekoliko narednih vekova poneli svi srpski vladari. Sledi objašnjenje povezanosti Svetog Stefana Prvomučenika sa dinastijom Nemanjić, a zatim nas autorka izložbe upoznaje sa vladarskim insignijama i stolnim mestima od kojih su danas, zapravo, poznata samo neka, dok se drugima, čija imena znamo iz dokumenata, u potpunosti izgubio trag. Izgubio, ali čeka da bude pronađen, od strane nekih budućih arheologa i istrazivača.
Pronađite takozvanu jabuku – deo trona cara Stefana Dušana, pronađenog u manastiru Studenica, naušnice sa monogramom iz 14. veka, kroz lupu istražite grbove vladara utisnute u vosak uz pomoć prstenja pečatnjaka i pogledajte kako izgleda vizantijski vladarski novac.
Sledi priča o srpskim saborima, mestima na kojima su donošene najvažnije državne odluke, poput smene vladara i izbora arhiepiskopa, propraćena kopijama fresaka ove tematike iz manastira Đurđevi stupovi i Sveti Ahilije u Arilju. Rekonstrukcija srednjovekovnog oružja govori da je deo izložbe koji sledi posvećen ratničkim veštinama vladara, a jedan od meni najlepših predmeta iz ovog dela izložbe je žitijna ikona Stefana Dečanskog koja prikazuje bitku kod Velbužda, a koju je 1577. godine naslikao zograf Longin. A gde su vojnici, tu su i lepe žene, stoga u istom prostoru priča teče dalje ka kraljicama i caricama srpskim bez kojih izložba ne bi bila potpuna.
Ne propustite da se popnete na sprat na kojem vas čeka povest autokefalnosti srpske crkve i, za ljubitelje srednjovekovlja kojima je možda većina do sada izloženih predmeta bila poznata, tu je nekoliko fragmenata fresko-slikarstva pronađenih nedavno u crkvi u selu Banja blizu Aranđelovca koji nikada pre nisu bili izlagani. Moj definitivni favorit izložbe je ovde izloženi štap Svetog Save Srpskog (koji početkom 13. veka, kada je izrađen, svakako nije mogao izgledati ovako kako izgleda danas). Originalni štap nalazi se u osnovi predmeta koji ćete videti u vitrini i kojem su naredni vekovi dodali nove slojeve (ali kakve slojeve!).
Izložba se završava temom zadužbina, grobnih crkava i svetošću srpskih vladara koji su, kao što verovatno već znate, mahom prelazili u svetitelje nakon smrti. Kako je zapravo tekao proces dobijanja svetiteljskog statusa i kojim se predmetima isticala njihova svetost i bogougodnost – pogledajte u Istorijskom muzeju.
Za kraj treba reći da je mnoštvo predmeta koje ćete videti na izložbi – oružja, nakita, ikona, rukopisa, kopija fresaka itd. – pozajmljeno iz sedamnaest muzeja, biblioteka i drugih institucija kulture kako bi istorija srpskih vladara i svetitelja bila što sveobuhvatnija i bolje potkrepljena materijalnim dokazima. Izložba je otvorena do 20. novembra ove godine, što znači da imate više nego dovoljno vremena da je posetite. Mi vam je rado preporučujemo i pozivamo vas da podelite svoje utiske sa nama.
jul, 2020.
