Kada je 1896. godine osnovana Katedra za arhitekturu na Tehničkom fakultetu u Beogradu, u prvoj generaciji upisanih studenata našla se i jedna devojka. Njeno ime bilo je Jelisaveta Načić i poticala je iz porodice imućnog trgovca Mihaila S. Načića. U rekordno vreme, za četiri godine, je diplomirala i postala prva žena arhitekta u Srbiji.
Zaposlena je u Ministarstvu građevina na mestu crtača, što je bio veliki uspeh jer su državnu službu mogli da dobiju samo muškarci, tj., samo oni koji su služili vojsku. Ubrzo je prešla u Beogradsku opštinu u čijoj je službi radila na svojim najpoznatijim projektima – uređenju Kalemegdana, usled čega su nastale njene Male stepenice, koje od Savske aleje vode do Pariske ulice. Osim stepenica, njen rad bila je i ograda savskog šetalista, osmišljena u secesionističkom stilu, koja je srušena tokom Prvog svetskog rata.
Jedan od najmonumentalnijih Jelisavetinih objekata je Osnovna škola Kralj Petar Prvi, završena 1906. godine. Zbog drugačijeg rasporeda prostorija i velike pažnje koja je posvećena higijenskim objektima škola je predstavljala najmoderniji školski objekat u Srbiji.
Njen rad bio je značajan i u domenu sakralne arhitekture. Po njenim nacrtima sagrađena je 1912-13. crkva Svetog arhangela Mihaila u Štimlju na Kosovu. Njeno najznačajnije delo sakralne arhitekture je svakako crkva Aleksandra Nevskog na Dorćolu. Radovi su započeti 1912, nakog čega je sa izgradnjom prekinuto, da bi se nastavili 1927. godine po Jelisavetinim nacrtima.
Da rat nije prekinuo urbanističko uređenje Terazija, i ova ulica nosila bi pečat Jelisavete Načić. Odabrana je kao jedna od članova komisije koja je trebala da osmisli novi koncept ulice, po kojem bi ona bila podeljena na dva dela u čijem bi se centru nalazila fontana sa Meštrovićevim Pobednikom.
Rat je uništio i njenu zgradu bolnice za tuberkulozne, koja se nalazila na Vračaru.
Karijera prve srpske arhitektkinje prekinuta je 1916. odvođenjem u mađarski logor Nežider. Tamo je upoznala svog budućeg muža, Luku Lukaja, za kog se udala naredne godine i rodila ćerku Lulu. Po završetku rata kratko su živeli u Beogradu, zatim u Skadru, gde su učestvovali u podizanju Albanskog ustanka i nakon toga u Dubrovniku. U Dubrovniku je i umrla 1955. godine.
*
Izložba posvećena Jelisaveti Načić otvorena u galeriji Atrijum Biblioteke grada Beograda. Nažalost, bez legendi, objašnjenja ili dovoljno kvalitetnih fotografija, na izložbi se ne može saznati mnogo o njenom umetničkom radu i doprinosu. Ako ste se, ipak, zainteresovali za rad prve žene arhitekte u nas, savetujemo vam da kada već stignete do kraja Knez Mihailove ulice, prošetate do Malih stepenica na Kalemegdanu, Osnovne škole Kralj Petar Prvi, i ako ste baš raspoloženi za šetnju, spustite se do Dorćola da bacite pogled i na crkvu Aleksandra Nevskog. Ove građevine, svakako, više i bolje govore o njenom radu i zaslužuju da im se propisno posveti pažnja.
Za više informacija o životu i delu Jelisavete Načić, pogledajte stranicu.
piše : MoonQueen
