piše: Marijana Marković
Bronzana konjanička skulptura vajara Karla Milsa (1875–1955) nastala je 1927. godine u Linčopingu (Linköping), univerzitetskom gradu u jugoistočnom delu Švedske. Smeštena na glavnom gradskom trgu, u okviru uske pravougaone fontane, skulptura dočarava lik Folkea Filbitera (Folke Filbyter), rodonačelnika srednjovekovne švedske dinastije Bjelbo.
Na kružnom i nevelikom postolju nalazi se konj glave okrenute nadesno, dok se, kao protivteža, trup jahača uvija ka suprotnoj strani. Da bi se razumela skulptura koja izaziva uznemirujući utisak – što zbog izgleda jahača, što zbog položaja obe figure – potrebno je zaviriti u delo Drvo Folkunga. Roman ispisan perom Vernera fon Hajdenštama, prijatelja Karla Milsa, oslanja se na epske priče o švedskim klanovima i njihovim vođama tokom srednjeg veka i 1916. godine mu donosi Nobelovu nagradu za književnost.
Folke Filbiter je u pomenutoj knjizi opisan kao težak čovek koji se nakon mnogobrojnih vikinških poduhvata vraća u Švedsku i osniva svoje imanje. Na njemu, sa ženom patuljastog rasta, odgaja tri sina. Dva starija se upuštaju u vikinške avanture, dok treći ostaje sa ocem. Nedugo nakon što kidnapuje devojku koja mu rađa sina, preostalo Folkeovo dete umire. Ipak, pred smrt on se preobraća u hrišćanstvo i podstiče jednog hrićanskog prosjaka da uzme njegovog sina u nadi da će ono biti odgajano u hrićanskom duhu i da će se time osloboditi mnogobrojnih porodičnih grehova. Folke kao zakleti ateista, koji ne mari za bogove i idole, započinje dugogodišnju potragu za unukom. Na kraju ga, već kao izmučeni starac, nalazi u službi švedskog kralja Ingea. U tragičnom trenutku ponovnog okupljanja sa dva starija sina i unukom zaključuje da mu oni ne mogu pružiti ljubav, jedinu stvar koju bi poželeo. Ipak, višegodišnja patnja je uticala na delimičnu promenu njegovog grubog karaktera koji je na kraju čak bio prožet određenim duhovnim mirom.
Skulptura dočarava neizvesnu potragu za unukom, posebno trenutak kada se Folkeov konj okliznuo o kamen preskačući potok. Taj detalj je Karl Mils iskoristio smestivši figure u usku pravougaonu fontanu. Dramatična situacija iskazana je položajima tela obe figure, ali u isto vreme ona prožima dušu izboranog i napetog jahača.
Poznati švedski vajar je jedan deo svog umetničkog života proveo u Sjedinjenim Američkim Državama, pa je kopija ove skulpture podignuta i u Klejtonu, saveznoj državi Misuri. Za razliku od one u Švedskoj, skulptura u Klejtonu nije bila postavljena u okviru fontane koja čini celinu sa glavnim akterima nemilog događaja.
februar, 2024.
