piše: Pavle R. Srdić
Nasuprot prazničnoj vedrini prethodnog teksta, ovog puta suprotno – jedna mračna, okultna numera. Ovom numerom zaokružujem sedmu godinu pisanja u okviru ove rubrike, ali to zaista nije uticalo na izbor teme. Više je uticala činjenica da je pesma o kojoj pišem ovog puta prva hevi metal pesma i smatra se, kao i ceo album u okviru kog se nalazi, rodonačelnicom celoga žanra. Iako sam na ovu temu polemisao i ranije (Tobogan od teškog metala), ipak sam mišljenja da se ono što nazivamo hevi metalom rodilo sa ovom pesmom.
Pesma Black Sabbath, birmingemske hevi metal grupe Black Sabbath, objavljena je kao prva pesma albuma, kojem je i dala ime – Black Sabbath iz 1970. godine. Ovu grupu su sačinjavala četiri momka iz Birmingema, koji su manje-više zajedno svirali u nekoliko različitih bendova, a koji su tražili svoj izraz na, zaista talentima krcatoj, britanskoj i svetskoj rok sceni. To će i uspeti iz prve, jer ova pesma i ovaj album su nešto što zaista nije bilo do tada čuveno na estradi.
Priča oko ove kompozicije jeste višeslojna. Što se tiče imena, ono je preuzeto iz engleskog naziva za italijanski horor film Tri lica straha iz 1963. godine sa Borisom Karlofim – čuvenim Frankenštajnom iz istoimenog filma iz 1931. godine – u naslovnoj ulozi. Ovaj horor film je kasnije inspirisao i Kventina Tarantina prilikom kreacije filma Od sumraka do svitanja. Nesumnjivo, ovo se poklapa i sa činjenicom da je basista benda Gizer Batler u ta vremena bio opčinjen okultizmom i Satanom. Toliko da je zidove stana u kojem je živeo okrečio u mat crnu boju, na kojima je kačio obrnuta raspeća i slike Satane.
Batler je svoje interesovanje delio sa pevačem benda, rok legendom Ozijem Ozbornom, koji mu je dao jednu knjigu okultne tematike iz 16. veka, sa brojnim ilustracijama Satane. Batler je isto veče čitao navedenu knjigu, a kada je došlo vreme za počinak, istu je odložio na policu i zaspao. Kada se probudio, prema njegovom kazivanju, ispred kreveta na zidu se ukazala velika crna pojava koja je gledala u njega i koja je ubrzo nestala. Batler se pridigao da uzme knjigu koju je noć ranije čitao, ali nje nije bilo na polici. Da li se radi o još jednoj lovačkoj priči, priči pod dejstvom narkotika ili je Batler zaista imao posetioca loših namera, čija je senka iščezla čim je pozajmio knjigu na večno čitanje, to nikad nećemo saznati. Elem, Batler je ovaj neobičan događaj ispričao Ozbornu, koji je na konto toga napisao tekst za ovu pesmu.
Ali, prema kazivanju Batlera, to nisu bile jedine stvari koje su mu se događale u tom periodu. Naime, kako je sve dublje tonuo u svet okultizma, imao je sve više problema sa usamljenošću i depresijom, a njegovi rođaci – uncle and aunt (pa sad može biti ujak-ujna, teča-tetka, stric-strina), koji su živeli do njega u komšiluku, iznenada su preminuli jedno za drugim u kratkom vremenskom periodu. Pomalo jezivo.
Što se tiče muzičke inspiracije, ona takođe uključuje Batlera i njegove muzičke afinitete. Naime, u datom trenutku, Batler je preslušavao Planete, svitu sedmočinku koju je komponovao engleski kompozitor nemačkog porekla, Gustav Holst. Prvi čin ove svite posvećen je bogu Marsu, starogrčkom bogu rata, a čin započinje karakterističnim sazvučjem od tri tona. Moć ove sekvence je inspirisala Batlera, koji je svoju impresiju odmah podelio sa gitaristom benda, još jednim velikanom, Tonijem Ajomijem. Ajomi se povukao u svoje odaje i nakon nekog vremena je izašao sa sada čuvenim rifom, karakterističnim za hevi metal, kasnije često eksploatisanim u ovom muzičkom žanru.
Zadržimo se malo kod ovog rifa. Sazvučje, trozvuk, akord, rif – sve su to muzički izrazi, ali potonji je baš karakterističan za rok i hevi metal muziku. Suštinski predstavlja repetitivnu muzičku sekvencu, koja je, naročito, u rok muzici bitna; štaviše, po njemu su kompozicije u ovom žanru prepoznatljive. Rif koji će kreirati Ajomi uklapa se u jednu muzičku definiciju, a potpuno odgovara i inspiraciji ove numere. Naime, ovakvu nepravilnu, disonantnu sekvencu, muzička teorija i muzikologija poznaju kao diabolus in musica ili đavo u muzici. Srednjovekovni autoriteti su se, s ove tačke gledišta, bavili raznim trivijalijama koje su kvalifikovane kao ozbiljni prestupi sa ozbiljnim posledicama. Takvu sudbinu je imalo i ovo trotonalno sazvučje, jer su verske vlasti smatrale da korišćenje ovakve sekvence predstavlja svojevrstan uplit đavola u muziku, što dovodi do daljih čovekovih sagrešenja, kao što su uživanje u takvoj muzici ili igranje uz istu.
Ovo sazvučje je smatrano istovremeno i mračnim, okultnim, ali i perverznim, sa seksualnom konotacijom. Tako su govorile verske vlasti, a prihvatili, uglavnom milom, muzičari onoga doba. Naime, smatra se da se ovo učenje naročito razvilo uvođenjem heksakordnog tonskog sistema Gvida od Areca, italijanskog muzičkog teoretičara i pedagoga, a ovo sazvučje je smatrano disonantnim i neprikladnim za muzičko izvođenje. Totalno izbegavano u srednjem veku, doba baroka i renesanse sa oprezom uvodi ovu muzičku sekvencu u kompozicije, da bi tabu totalno iščezao pojavom stila romantizma i moderne klasične muzike. Takođe, moram napomenuti da nisu zabeležene nikakve kapitalne sankcije prema onima koji su izvodili ovakvu muzičku sekvencu, međutim, evidentno je da je bila izbegavana u delima srednjovekovnih autora. Dakle, nešto je ipak postojalo.
Kao što sam istakao, radilo se o novom muzičkom zvuku, koji su savremeni kritičari nazvali teškim bluz rokom. Prema sećanjima Batlera, prvi put su pesmu javno izveli u jednom pabu, i pamti da su gosti na kraju pesme bili u potpunoj ekstazi. Zanimljivo je i to da je američki bend pod nazivom Coven kreirao muziku sa okultnom tematikom te 1969. godine, da su takođe imali pesmu pod nazivom Black Sabbath, a za razliku od pevača grupe Black Sabbath, grupa Coven je imala basistu sa imenom Oz Ozborn. Previše slučajnosti? I ja mislim. U muzičkim kuloarima se govorilo da je britanski bend bio zaista inspirisan američkom grupom. Međutim, ta inspiracija je bila kategorički negirana od strane Tonija Ajomija, zbog činjenice da je stvaralaštvo američkog benda dovođeno u vezu sa takozvanim Tejt-La Bjanka ubistvima koje je počinila okultistička sekta Manson Family čiji je guru bio ozloglašeni Čarls Menson. Natpisi u američkim medijima doveli su do momentalnog povlačenja novog albuma grupe Coven sa tržišta, što je dovelo do rapidnog pada popularnosti grupe, koja se od ovog udarca nikada više nije oporavila. Tako nešto Black Sabbathu nije bilo potrebno, pa su to vešto i izbegli, ako je uopšte sve ovo što sam naveo i tačno.
Takođe, zanimljiva situacija se dogodila i 2002. godine, prilikom obeležavanja Zlatnog jubileja vladavine kraljice Elizabete II. Tom prilikom, između ostalih, brojni muzičari su svojim nastupima odavali počast i slavili godišnjicu svoje kraljice, a to su učinili i Ozborn i Ajomi, praćeni velikim Filom Kolinsom na bubnjevima i basistom grupe The Who, Pinom Paladinom. Tom prilikom izveli su možda i najpoznatiju pesmu birmingemske grupe, Paranoid. Nakon nastupa, na prijemu u Bakingemskoj palati, prinčevi Vilijem i Hari su pitali Ozborna i Ajomija zašto nisu otpevali numeru Black Sabbath umesto navedene pesme. Zamislite tu kraljevsku proslavu.
Što se tiče diskografskih uspeha, na ovom mestu napominjem da pesma nije izdata kao singl, što je čudno za prvu pesmu sa albuma, a u okviru albuma Black Sabbath zabeležila je šesto mesto na godišnjim listama u Holandiji, osmo mesto u Ujedinjenom Kraljevstvu, Australiji i Zapadnoj Nemačkoj, dok je u Sjedinjenim Američkim Državama zabeležila tek dvadeset i treće mesto. Zanimljivo je da je reizdanje albuma u Ujedinjenom Kraljevstvu 2022. godine zabeležilo najbolji plasman na top-listama u bilo kojoj zemlji – treće mesto.
Što se tiče tiraža, album je prodat u platinumskom tiražu u Sjedinjenim Američkim Državama – preko milion primeraka, uprkos inicijalno lošem kotiranju; a u zlatnom tiražu u Kanadi i Ujedinjenom Kraljevstvu. Kao video-spot za pesmu korišćeno je izvođenje pesme u čuvenoj zapadnonemačkoj emisiji Beat-Club. Što se tiče modernih platformi, pesma je, do dana pisanja ovog teksta, pregledana preko osam miliona puta na Jutjubu, dok je na platformi Spotifaj zabeležila preko četrdeset i jedan milion pregleda. Kada govorimo o obradama, brojne hevi metal grupe su obradile ovu pesmu, a među njima je sam Gizer Batler izdvojio obradu američke gotik metal grupe Type O Negative, za koju kaže da je prodrla u srž kompozicije, a tekst je izmenjen tako da, umesto čoveka koji se suočava sa đavolom, u glavnu ulogu stavlja samog đavola. Pesma je korišćena i u drugom žanru – hip-hopu – kada je semplovana od strane američkog repera Ajs Tija za potrebe njegove pesme pod nazivom Midnight sa albuma O.G. Original Gangster iz 1991. godine. Kad god je grupa nastupala sa Ozijem Ozbornom kao pevačem, ova pesma je bila neizostavan deo repertoara grupe.
Lepo kaže stara narodna da ko sa đavolom tikve sadi, o glavu mu se lupaju. Da takva spoznaja nije lupila Gizera Batlera po glavi pomenutog jutra, možda bismo ostali bez hevi metala!
februar, 2024.
