piše i fotografiše: Milica O. Marković
Nakon prve dve epizode ovog ciklusa priča, na trenutak vas vodimo do severozapada zemlje i to u glavni grad autonomne pokrajine Galicije – u Santiago de Compostela.
Nadaleko poznata istorijska i religijska prestonica Santijago, pored Jerusalima i Rima, sasvim izvesno predstavlja jednu od najvažnijih destinacija hrišćanskog hodočašća, čija je istorija impresivna koliko i sama vizuelna istoričnost grada. Potvrdu značaja i vrednosti grada doneo je UNESKO 1985. godine, proglasivši Stari grad Santijaga de Kompostele svetskom kulturnom baštinom, a na čijem se trgu, oko katedrale, svake godine nađu oko sto hiljada hodočasnika koji prođu putem Santijaga peške, na biciklu, magarcu ili konju kako bi zatražili svoju religioznu potvrdu pod imenom kompostela. Svakako, pored primarnog i najmonumentalnijeg obeležja grada – katedrale posvećene apostolu Jakovu i, naravno, Puta za Santijago (šp. Camino de Santiago) – grad se takođe ponosi jednim od najstarijih univerziteta u Evropi i svetu, Univerzitet Santijago de Kompostela, osnovanog pre oko petsto godina (1501, iako zgrada datira iz 1750. godine).
Naime, nekada davno, na teritoriji koju danas zauzima katedrala u Santijagu, nalazio se rimski grad u periodu između druge polovine 1. i 5. veka. Grad je, međutim, nestao, ali je gradsko groblje bilo pretvoreno u kamenolom koji je bio u upotrebi možda do vremena Svevskog kraljevstva Galicije do 7. veka. Ipak, nastanak Santijaga de Kompostele vezuje se za 9. vek, tačnije 813. godinu, kada je otkrivena grobnica apostola svetog Jakova (pretpostavlja se onog biblijskog, ubijenog u Jerusalimu oko 44. godine nove ere). Njegove mošti su prebačene u Španiju, gde se, prema legendi, sveti Jakov prethodno preobratio u hrišćanstvo. Otkriće tih mošti za špansku crkvu predstavljalo je važan trenutak ujedinjenja svih hrišćana, ali i ne samo to – to je bio začetak ideje o rađanju grada koji će sve do današnjih dana imati jedno sasvim posebno ishodišno mesto hodočasnika, intelektualaca, radoznalica, zaljubljenika u srednjovekovnu romaničku i gotičku arhitekturu i vajarstvo, na putu ka oslobođenju duše i tela, ka miru, spoznaji Boga u nama ili mnogim drugim.
Grad je verovatno nosio latinsko ime Sanctus Iacobus, odnosno San Jacobo u svakodnevnom jeziku, koji je nakon nekog vremena prerastao u Sanct Iaco, što je zapravo Santiago. Neke legende ukazuju na to da drugo ime, Compostela,potiče od latinskog compositum – što znači groblje, jer je to mesto već bilo drevno rimsko groblje. Ali, legenda se nastavlja i kazuje da su pronađene tri kamene grobnice, koje odgovaraju onima biblijskim ličnostima, Santijagu i njegovoj dvojici najbližih učenika. Nakon što je prepoznao činjenicu kao čudesnu, vladika Teodomiro iz tog grada, poslao je poruku kralju Alfonsu II od Asturije i Galicije koji je odmah naredio izgradnju kapele na tom mestu. Tako je Alfonso II bio prvi hodočasnik koji se uputio tamo kako bi potvrdio istinitost otkrića i na tom mestu sagradio crkvu 830. godine (datum službenog osnivanja grada). Naredni vladar iz dinastije, Alfonso III od Asturije, promenio je strukturu crkve, preobrativši je u monumentalniju konstrukciju oko koje je, zapravo, tokom srednjeg veka iznikao čitav jedan grad po imenu Santijago. Taj antički Santijago do temelja je porušio mavarski vojskovođa Abū ʿĀmir al-Manṣūr 997. godine, iza sebe ostavivši samo grob Sv. Jakova. Ipak, nakon skoro jednog veka, po nalogu kralja Alfonsa VI od Leona i Kastilje 1078. godine, započinje restauracija grada i katedrale kakvu danas poznajemo. Možemo samo da zamislimo kakav je to grad bio u davnom srednjem veku, naročito u 12, kada je, dostigavši svoj zenit u smislu religioznog i kulturnog stecišta čitave Evrope, odigrao važnu ulogu u širenju i realizaciji upravo same ideje o jedinstvenoj zapadnoevropskoj civilizaciji.
Dakle, na glavnom trgu starog Santijaga, kao centar grada, smešteno je monumentalno zdanje romaničke katedrale, dužine od devedeset sedam metara. Zapadna fasada katedrale se nalazi na kraju trga Plaza del Obradoiro, sa kog ostajete zagledani u maestralno barokno zapadno pročelje, sagrađeno između 1738. i 1750. godine od strane Fernanda Casasa i Novoa. Izgrađena je radi zaštite starog srednjovekovnog portala od nepovoljnih vremenskih prilika, čuvajući deo prethodnih elemenata, kao što su donja tela romanske kule, prilazno stepenište sa trga i gornji kraj desnog tornja ili zvona (uradio ih je arhitekta Hoze de la Pena de Toro u 17. veku). Gore u središtu je predstavljen apostol Santijago, a na jednom nivou niže, njegova dva učenika, Atanasije i Teodor, svi obučeni kao hodočasnici. U sredini se vide urna i zvezda između anđela i oblaka. Zgrada desno od posmatrača je klaustar, a sa leve strane, Palacio de Gelmirez iz 12. veka. Međutim, taman kada mislite da su okolina, trg i eksterijer katedrale nešto božanstveno i jedinstveno, već ste zakoračili u njenu anđeosku unutrašnjost koju čini Portico de la Gloria, trostrani trem smešten iza fasade koji prikazuje vajarsku kompoziciju Poslednjeg suda Maestra Matea. Ipak, mnogi drugi autori ostaju anonimni, ali relevantna uloga pripada i gradskim biskupima, koji su uvek podsticali njenu izgradnju. Katedrala je tako postala ne samo važno mesto za vernike i hodočasnike, nego i jedan samosvojni umetnički artefakat koji je romaničko delo prožeto pojedinim gotičkim elementima. U muzeju katedrale uočićete skulpture i flamansku tapiseriju, a u donjem nivou katedrale otkrićete dragoceni muzički arhiv u kom se čuvaju autentični i jedinstveni manuskripti, mnoge druge pojačke knjige i spisi još iz 10. i 11. veka. Pored tog muzeja, i više nego interesantno je obići Galicijski narodni muzej (slobodni prevod, a original Museo do Pobo Galego) gde ćete naučiti mnogo o galicijskoj kulturi i životu tog naroda uopšte, kao i Galicijski centar savremene umetnosti, koji je dizajnirao arhitekta Alvaro Siza, u kom se čuvaju galicijske i međunarodne umetničke kreacije.
Zaista, jednom kada kročite u Santijago, zaljubićete se ne samo u sve istorijsko i umetnički veličanstveno i neodoljivo, već i u atmosferu grada, uske i kamene ulice (galicijski rúas) sa srednjovekovnim tremovima i balkonima, njegovu pijacu, sireve, sveže morske plodove, specijalitet hobotnicu pripremljenu na lokalni način ala Galega ili njegovu tortu tarta de Santiago… ali i čuti žubor galicijskog jezika, koji je mešavina španskog i portugalskog, kao i odjeke antičke keltske (preci galicijskog naroda) muzike oličene u galicijskim gajdama (šp. la gaita), čije note uvek možete čuti kako odzvanjaju ulicama Santijaga.
Iako jedan od manjih gradova španske peninsule, Santijago de Kompostela je vrlo živo i atraktivno mesto sa velikim brojem turista, hodočasnika, ali i studenata koji mu upravo održavaju vitalnost i podmlađuju ga. A gde ima studenata, ima i žurki, dobrih kafića, barova, klubova, piva, vina i muzike za đuskanje. Takođe, pored turizma, među glavnim ekonomskim aktivnostima Santijaga su i proizvodnja nameštaja, elektronskih mašina i prehrambenih proizvoda, dok umetničke industrije uključuju srebrnu obradu i graviranje drveta. Zato, ukoliko ne znate gde ćete sledeći put na putovanje, pravac u Galiciju i njen kulturni stožer – jer ipak svi putevi vode u Santijago de Kompostelu.
jul, 2020.